ΠΑΡΑ ΠΡΟΣΤΑΤΑΣ ΝΑ 'ΧΩΜΕΝ

Το τι ακριβώς είναι η πολιτιστική κληρονομιά δεν μπορεί να αναπτυχθεί σε λίγες γραμμές, αν όμως υποθέσουμε ή δεχτούμε ότι η ιδιοτέλεια είναι ένα από τα σημαντικότερα κίνητρα των ανθρωπίνων ενεργειών, τότε είχαμε κάθε αιτία να εγκύψουμε, από χρόνια, στα κείμενα των μεγάλων ποιητών και συγγραφέων μας, όχι από λογοτεχνική, φιλοσοφική, υπαρξιακή ανάγκη, αλλά από καθαρά πρακτικούς, ωφελιμιστικούς λόγους: και πιο συγκεκριμένα, για να αποφύγουμε τη χρεοκοπία ως λαός, έθνος και κοινωνία.

Δεν εννοώ μόνο την οικονομική που, όσο κι αν ταράζει και κλυδωνίζει, αντιμετωπίζεται όμως ευκολότερα από την υποδόρια, την ουσιαστική χρεοκοπία που μαστίζει εδώ και δυόμισι δεκαετίες τη χώρα, δηλαδή την ηθική εξαχρείωση των ανθρώπων, τη διάλυση κάθε κοινωνικού ιστού, την κατάλυση της έννοιας της κοινότητας, συνδυασμός που ως γνωστόν επιφέρει την πάσης φύσεως κατάπτωση και υποτέλεια.

Γράφει λοιπόν σχετικά με τα χρέη και τις συνέπειές τους ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο διήγημα «Η φωνή του Δράκου» :

«Μίαν βραδιάν, η Κρατήρα η Διομαίνα, γεροντοκόρη πλέον ή σαράντα χρόνων, έμεινε να διανυκτερεύση εις το καλύβι το πενιχρόν, το οποίον είχε μέσα εις τον ελαιώνα (...) είχε κτήματα άξια λόγου η γεροντοκόρη, αν και πολύ βεβαρημένα με χρέος, χαρά δε και παρηγορία της, ελπίς και απαντοχή της, ότι θα κατώρθωνεν επί τέλους, από χρόνον εις χρόνον, να εξοφλήση αυτό το χρέος -το οποίον εκολλούσεν ως ψώρα και επληθύνετο ως η κάμπη εις τα φυτά ...»

Χρήσιμες κατευθυντήριες παρατηρήσεις για τα σοφά οικονομικά επιτελεία μας, τα νοικοκυριά και τους ιδιώτες που επαφίενται αμέριμνοι στην τηλεοπτική «αγωγή» τους. Κι όσο για το δυσθεώρητο και δυσεπίλυτο ερώτημα, «πού οφείλεται η διαφθορά, πώς και πότε ενέσκηψε στην κοινωνία μας, ποιος ευθύνεται, οι εκάστοτε κυβερνώντες και το σύστημα ή ο καθένας προσωπικά απ' τους πολίτες», θα μπορούσαμε να το είχαμε απαντήσει και αντιμετωπίσει, αν διαβάζαμε έγκαιρα:

«.....Χαρά για τα μελλούμενα, δάκρυα για την σκλαβιά την περασμένη. Και για το σήμερα τι να ειπώ; Η διαφθορά είναι τόσο γενική κι έχει τόσο βαθειές τις ρίζες, που σε κάνει να σαστίζης. Μόνο όταν οι αφορμές της διαφθοράς εξολοθρευθούν πέρα ως πέρα, θα μπορέσουμε να έχουμε μια ηθική αναγέννησι. Τότε το μέλλον μας θα είναι μεγάλο, όταν όλα στηριχτούν στην ηθική, όταν θριαμβεύση η δικαιοσύνη, όταν τα γράμματα καλλιεργηθούν όχι για μάταιη επίδειξη παρά για όφελος του λαού, που έχει ανάγκη από παιδεία και από μόρφωσι όχι σχολαστική. Τότε θα έχουμε -ή μάλλον θα έχουν τα παιδιά μας- μια ηθική αναγέννησι και το μέλλον θα είναι μεγάλο».

Το θέμα δεν εξαντλείται με μια μόνο αναφορά. Ο συγγραφέας επιμένει:

«Η διαφθορά είναι τόσο γενική και έχει τόσας βαθείας ρίζας, ώστε μου προκαλεί κατάπληξιν. Με τοιαύτην σταθερότητα, νομίζω δυνατήν, μίαν ηθικήν αναγέννησιν, αρκεί όμως οι αίτιοι αυτής (της διαφθοράς) να εκλείψουν εντελώς».

Καίριες και συγκλονιστικές επισημάνσεις του Διονύσιου Σολωμού, που προσχηματικά και επιδερμικά τιμάται ως εθνικός ποιητής από πολιτεία και λαό, σε επιστολές του προς τον δικαστή του Αγώνα Γεώργιο Τερτσέτη και τον αδελφό του Δημήτριο Σολωμό, αντίστοιχα, το 1842 (Απαντα Σολωμού, εκδ. ΟΕΔΒ, σελ. 549. Η διαφορά στη γλώσσα των επιστολών οφείλεται στις διαφορετικές επιλογές των μεταφραστών τους, αφού όλες οι επιστολές του Σολωμού είναι γραμμένες στα ιταλικά).

Διαφθορά, δάνεια και χρέη οδηγούν στην υποτέλεια και στη χρεοκοπία, κι έτσι ερχόμαστε καταπρόσωπο με το υπ' αριθμόν ένα ζήτημα που ταλανίζει εξ αρχής την Ελλάδα, το ζήτημα της ανεξαρτησίας της, και το οποίο άλλοτε αντιμετωπίζει επιτυχώς κι άλλοτε ανεπιτυχώς, όπως σήμερα, και μάλιστα με τόσο τραγικά αναξιοπρεπή και άδικο τρόπο. Ωστόσο, το τι πρέπει να θυσιάζουμε προκειμένου να κατακτούμε και να διατηρούμε την ανεξαρτησία και την ελευθερία μας, μάς έχει ειπωθεί ήδη από το 1826:

Καλλήτερα καλλήτερα,

διασκορπισμένοι οι Ελληνες

να τρέχωσιν τον κόσμο,

με εξαπλωμένην χείρα,

ψωμοζητούντες

ΠΑΡΑ ΠΡΟΣΤΑΤΑΣ ΝΑ 'ΧΩΜΕΝ.

Τον δρόμο της προσωπικής και συλλογικής αξιοπρέπειας δείχνει για ακόμη μια φορά ο πανένδοξος Ανδρέας Κάλβος (Λυρικά, ωδή έκτη: Αι Ευχαί, στροφές τρίτη-τέταρτη).

Ομως, δεν αφορά πια ούτε τόν Κάλβο ούτε τον Σολωμό και τον Παπαδιαμάντη, αν θα συνειδητοποιήσουμε επιτέλους και αφυπνισθούμε από τα λόγια τους.

Αφορά τους εγγράμματους αγράμματους. Εμάς.

Αλέξανδρος Ασωνίτης

Ελευθεροτυπία 6 Νοεμβρίου 2010